‘Alle menselijke lichamelijke functies, inclusief waarneming en voortbeweging, maken deel uit van die ene grote natuurmachine.’
Recensie van Paul J.J.M. Bakker (red.):
Lichaam & Ziel. Over de filosofische voorgeschiedenis van de psychologie. Boom, Amsterdam, 2008.
Hoe stond het met lichaam en ziel in de psychologie van Plato, van Aristoteles, in de Renaissance en bij Descartes? Om deze vragen te beantwoorden geven de schrijvers (filosofen) steeds een stuk oorspronkelijke tekst in vertaling, waarna een exposé over het onderwerp volgt.
Ik beperk mij hier tot het deel over Descartes. Iedereen is op de hoogte van het cliché: Descartes haalde lichaam en ziel helemaal uit elkaar en deed een mislukte poging tot verbinding in de vorm van de pijnappelklier. Met behulp van dit boek kan de lezer iets verder komen. ‘Alle menselijke lichamelijke functies, inclusief waarneming en voortbeweging, maken deel uit van die ene grote natuurmachine.’ De vegetatieve en de sensitieve functies worden gemechaniseerd, maar hoe zit het met de intellectuele vermogens? Daar komt bij Descartes de redelijke ziel om de hoek kijken. Een machine kan geen oorspronkelijke taalgebruiker zijn, luidt daarvoor het eerste argument. Maar de vraag hoe lichaam en ziel kunnen interacteren wordt bij Descartes niet nader opgelost, aldus de laatste zin van het boek.
Dit is een specialistisch, wijsgerig boek over de voorgeschiedenis van de psychologie. Niet gemakkelijk te lezen en slechts aanbevolen voor wie dieper wil graven in het onderwerp ‘lichaam en ziel’.
Door Harry Stroeken, maart 2009