Masochisme, Vrouwelijk

De term ‘zogenaamd masochisme’ verwijst naar vrouwen die vast zitten in schadelijke partnerrelaties waarin zij een ondergeschikte rol spelen, zonder dat zij een masochistisch karakter hebben of in de klassieke zin lust in lijden zoeken. Deze vrouwen functioneren goed en zijn in maatschappelijk opzicht vaak succesvol, maar raken emotioneel gedesoriënteerd in intieme relaties. Ze kunnen hun agressie niet richten en komen geleidelijk terecht in een neerwaartse spiraal van schuld, zelfverloochening, afhankelijkheid en depressie. Wat maakt hen vatbaar voor dergelijke problemen? Drie op elkaar inwerkende factoren in de vrouwelijke ontwikkeling spelen een rol.

Ten eerste is separeren/individueren voor meisjes ingewikkeld vanwege de primaire identificatie met moeder, die enerzijds een stevige identiteit geeft, maar anderzijds het proces van differentiëren en losmaken bemoeilijkt. Egogrenzen kunnen lang flexibel en onscherp blijven, waardoor het vermogen tot relatiegerichtheid en empathie toeneemt. Hierdoor kan later een gevoeligheid ontstaan voor grensoverschrijdende interacties met een partner. Processen van projectieve identificatie (man roept in vrouw op wat hij in zichzelf niet verdraagt: schuld, angst, onzekerheid) en ‘extractive introjection’ (Bollas) waarbij de partner zich de goede eigenschappen van de vrouw toe-eigent, of een combinatie van beide, kunnen leiden tot desoriëntatie.

Ten tweede is het geweten van vrouwen context- en relatiegericht, meer dan bij mannen georiënteerd op zorg voor en handhaven van binding met anderen. Inhoudelijk is er vaak een cultureel bepaald verbod op agressie, rivaliteit en egocentrisme en gebod tot gehoorzaamheid en zorgzaamheid. De identificatie met de almachtige vroege moeder maakt het geweten hooggestemd. Dit alles maakt het voor vrouwen moeilijk om assertief te zijn, voor zichzelf te kiezen en uit schadelijke relaties te stappen.

Ten derde is voor een gezonde autonomieontwikkeling van het meisje een positieve identificatie met zowel moeder als vader van belang. Als de identificatie negatief is – door een afstandelijke, afwijzende vader en een zelfopofferende, claimende moeder – neigen vrouwen ertoe macht, ambities en hun actieve zelf te delegeren aan hun partners in de hoop via zorgzaamheid alsnog erkenning te krijgen.

Zogenaamd masochistische vrouwen functioneren op veel terreinen goed, maar raken gedesoriënteerd en weerloos verstrikt in schadelijke intieme relaties, waar vroege bindingen worden opgeroepen met bijbehorende kwetsbaarheden. [MdH-M]