Inzicht

Het inzicht dat door een psychoanalyse beoogd wordt, is niet slechts theoretisch en verstandelijk, maar betreft een doorleefd inzicht: niet alleen cognitief maar ook verbonden met affect. Het gaat om kennis die de persoon verandert. ‘De doorslag in deze strijd [van de patiënt om genezing] geeft daarna niet zijn intellectuele inzicht – dat is sterk noch vrij genoeg voor deze prestatie – maar alleen zijn relatie tot de arts’ (1916-17a; 7: 590). Psychoanalyse is niet iets wat voorbehouden zou zijn aan intellectuelen. Integendeel, de ratio kán worden gebruikt als een instrument van afweer, om inzicht te vermijden en om in plaats daarvan te redeneren en te rationaliseren. Dat zijn zaken waar het in een analyse niet om gaat. Belangrijk is ook ziekte-inzicht: het besef dat er iets niet goed zit, hetgeen noodzakelijk is om zich in een analytisch proces te begeven. Soms kan een inzicht doorbreken als een aha-erlebnis, wanneer iemand plotseling een lichtje opgaat. Meestal groeit het inzicht geleidelijk, en periodes van verwarring, onduidelijkheid en twijfel zijn onvermijdelijk. Het doel is een grotere innerlijke ruimte en vrijheid.