Kunst

Bij Freud keert steeds de uitspraak terug dat artistieke begaafdheid niet door de psychoanalyse kan worden verklaard, dat zij daarvoor slechts haar hoed kan afnemen (bijvoorbeeld 1910c; 5: 274 of 1930e; 10: 17 of 1933d; 10: 534). De vraag is of het doormaken van een psychoanalytisch proces een gevaar inhoudt voor de kunst. Staat de verwerking van het (neurotische) conflict in een psychoanalyse tegenover de verwerking in een gedicht? Rilke bijvoorbeeld wilde geen psychoanalyse doen, want hij leed liever dan dat zijn inspiratie in gevaar zou komen. Freud schrijft er dit over: ‘Het is niet uitgesloten dat uit een analyse de onmogelijkheid blijkt een artistieke activiteit voort te zetten. Dat is dan niet de schuld van de analyse – het zou in ieder geval duidelijk geworden zijn – en het is slechts een voordeel daar op tijd achter te komen. Wanneer echter de drang tot kunst sterker is dan de innerlijke weerstanden, dan wordt het vermogen tot presteren door de analyse slechts vergroot, niet verkleind’ (1960a, brief aan N.N. 27-6-1934). Heel wat schrijvers hebben een psychoanalyse gedaan en daarvan impulsen voor hun schrijverschap ontvangen. Kunstenaars kunnen zoals iedereen normaal, paranoïde, dwangneurotisch – van alles – zijn. Freud (1916-17a; 7: 530) benadrukt dat de kunstenaar egocentrische fantasieën die bij anderen tot neurose zouden leiden, tot uitdrukking kan brengen in kunstwerken en daardoor soms aan isolement kan ontsnappen. Zie Film, Literatuur en Toneel.