Verleidingstheorie

Een door Freud tussen 1895 en 1897 aangehangen en weer verworpen theorie, volgens welke een neurose altijd zijn oorzaak zou vinden in een werkelijk gebeurde verleidingsscène, een seksueel trauma: een volwassene kon slechts hysterisch zijn indien hij/zij vóór zijn/haar tiende genitaal was misbruikt door een volwassene. In de fameuze brief aan Fliess van 21 september 1897 schreef Freud dat hij deze theorie had moeten opgeven: ‘Ich glaube an meine Neurotica nicht mehr.’ ‘Toen ik daarna toch moest inzien, dat deze verleidingsscènes nooit waren voorgevallen, alleen fantasieën waren die mijn patiënten hadden verzonnen en die ik hun misschien zelf had opgedrongen, was ik een tijd lang radeloos,’ schreef Freud jaren later (1925d; 9: 102).

Daarmee was niet gezegd dat vroegkinderlijke verleiding volgens Freud nooit voorkwam. ‘U moet overigens niet denken dat seksueel misbruik van het kind door de naaste mannelijke verwanten geheel en al tot het domein van de fantasie behoort. De meeste analytici zullen gevallen hebben behandeld waarin deze betrekkingen reëel waren en onomstotelijk konden worden vastgesteld’ (1916-17a; 7: 524v). ‘Ook bleef de verleiding op jeugdige leeftijd haar aandeel in de etiologie behouden, zij het in bescheidener omvang. De verleiders waren echter meestal oudere kinderen geweest’ (1925d; 9: 103). Seksueel geweld van volwassenen tegen kinderen komt voor, maar het is geen noodzakelijke voorwaarde voor een neurotische ontwikkeling; vaak wel een voldoende. Freud gaf de verleidingstheorie op voor het oedipuscomplex en voor het primaat van de fantasie in de psychische realiteit.