Aandacht voor verlieservaringen is niet vanzelfsprekend in de GGZ. Daarbij lijkt rouw nogal eens in de hoek van pathologie terecht te komen, doordat er steeds minder ruimte lijkt te zijn voor ‘normale rouwreacties’ als substantieel onderdeel van het leven, evenmin voor diversiteit. Waar Freud en anderen bij normale rouw een loslaten van de bijbehorende investering van de libido beklemtoonden, is tegenwoordig de idee van een transformatie van die relatie met het verlorene dominant. Een concept dat daarbij aansluit is het zogenaamde vermogen om te rouwen. Volgens Ogden (1986, 2005) zijn de depressieve (of ook: historische) positie alsook de paranoïde-schizoïde en autistisch-contigue posities op te vatten als ‘modes of being’, wat een meer dynamische opvatting dan die van Klein impliceert. Kunnen rouwen is dan voorbehouden aan een dominantie van de depressieve positie, de enige die een historisch subject veronderstelt, essentieel om daadwerkelijk iets of iemand te kunnen verliezen. Echter ook wanneer een andere positie dominant is, is de depressieve positie niet weg. Dat impliceert dat in een voldoende veilige omgeving, waarbij de dynamiek van container-contained (Bion) wezenlijk is, dit vermogen om te rouwen ook aangesproken kan worden bij mensen met een zeer ernstig psychiatrisch beeld, waarbij verbeelding belangrijk is (Muthert, 2012). Daarbij is Ogdens notie dat toegang tot de depressieve positie ook via de autistisch-contigue positie mogelijk wordt geacht, wezenlijk. Dit verdient weliswaar een nog nadere theoretische doordenking, maar wel vestigt dit de aandacht op de rol van verbeelding in relatie tot, en ook zintuiglijkheid bij, die gevraagde transformatie van relaties bij verlieservaringen. [JM]
Literatuur
- Muthert, J.K. (2012), Ruimte voor verlies. Geestelijke verzorging in de psychiatrie. KSGV, Tilburg.
- Ogden, T.H. (1986), The Matrix of the Mind: Object Relations and the Psychoanalytic Dialogue. Aronson, Northvale NJ.
- Ogden, T.H. (2005), This Art of Psychoanalysis. Dreaming Undreamt Dreams and Interrupted Cries. Routledge, Londen.